Cùng PYS Travel khám phá nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc Cao Bằng như Tày, Nùng, Dao qua phong tục, lễ hội truyền thống và đời sống thường ngày đầy bản sắc vùng cao.
Nằm ở vùng núi Đông Bắc, Cao Bằng không chỉ nổi tiếng với phong cảnh hùng vĩ như thác Bản Giốc, động Ngườm Ngao mà còn là “ngôi nhà chung” của hơn 30 dân tộc anh em. Mỗi dân tộc ở Cao Bằng như Tày, Nùng, Dao, Mông... đều góp phần vẽ nên một bức tranh văn hóa đa màu sắc, độc đáo và đầy tự hào. Với những ai yêu thích khám phá văn hóa bản địa, Cao Bằng chính là điểm đến lý tưởng để sống chậm, để cảm nhận và để kết nối với những giá trị truyền thống giữa đại ngàn xanh thẳm. Cùng PYS Travel khám phá chi tiết trong bài viết này nhé!
1. Đôi nét về sự đa dạng các dân tộc ở Cao Bằng
Cao Bằng vùng đất biên cương Đông Bắc không chỉ nổi tiếng với thiên nhiên hoang sơ, kỳ vĩ mà còn là nơi hội tụ sắc màu văn hóa đa dạng từ hơn 10 dân tộc cùng sinh sống. Mỗi cộng đồng dân tộc ở đây không chỉ góp phần làm giàu bản sắc văn hóa vùng cao mà còn tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt cho các hành trình khám phá du lịch.
Cao Bằng là nơi sinh sống của nhiều dân tộc anh em khác nhau (Ảnh: Sưu tầm)
Dân tộc Tày: Là cộng đồng đông dân nhất tỉnh, chiếm khoảng 40,84% dân số. Người Tày cư trú chủ yếu ở các huyện vùng núi thấp và vùng chuyển tiếp lên vùng cao. Cuộc sống của họ gắn bó với nghề nông như trồng lúa nước tại các thung lũng, lòng chảo, ruộng bậc thang; trồng ngô, khoai, sắn ở sườn đồi và phát triển chăn nuôi. Ngoài ra, các ngành nghề thủ công truyền thống như dệt vải, đan lát, rèn… cũng khá phát triển trong cộng đồng người Tày.
Dân tộc Nùng: Là nhóm dân tộc có dân số đông thứ hai, chiếm 29,81%, tập trung nhiều ở các huyện như Quảng Hòa, Hạ Lang, Hà Quảng, Trùng Khánh. Người Nùng thường sinh sống ở khu vực chuyển tiếp giữa vùng núi thấp và núi cao, chủ yếu làm nương rẫy và chăn nuôi đại gia súc. Họ cũng nổi tiếng với các nghề thủ công truyền thống như làm nón lá hay nghề rèn đúc ở xã Phúc Sen, huyện Quảng Hòa.
Nghề làm nón lá của người Nùng Cao Bằng(Ảnh: caobangtourism.vn)
Dân tộc Mông và Dao: Dân tộc Mông thường sinh sống ở những khu vực núi cao, địa hình hiểm trở, có độ cao trung bình từ 800-1.000m so với mực nước biển, khí hậu khắc nghiệt. Dân tộc Dao cư trú xen kẽ cùng các dân tộc như Lô Lô, Sán Chỉ hoặc thành lập các bản làng riêng biệt. Cả hai dân tộc này chủ yếu tập trung ở các huyện vùng cao có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn như Bảo Lâm, Bảo Lạc, Hà Quảng, Nguyên Bình.
Văn hóa dân tộc Mông Cao Bằng (Ảnh: Sưu tầm)
Dân tộc Kinh: Chủ yếu phân bố tại thành phố Cao Bằng và các thị trấn, dân tộc Kinh làm việc trong các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp tư nhân, kinh doanh buôn bán, và sống tập trung tại các khu dân cư đô thị.
Dân tộc Sán Chỉ, Lô Lô và một số dân tộc thiểu số khác: Sinh sống rải rác tại các huyện vùng cao như Bảo Lạc, Bảo Lâm, Nguyên Bình. Về lối sống, tập quán sản xuất và sinh hoạt, họ có nhiều điểm tương đồng với dân tộc Mông và Dao, tạo nên một bức tranh văn hóa phong phú, đa sắc màu cho vùng đất Cao Bằng.
2. Các nét đặc sắc về văn hóa của các dân tộc Cao Bằng
Cao Bằng không chỉ nổi bật bởi thiên nhiên hùng vĩ mà còn là vùng đất giàu bản sắc với cộng đồng nhiều dân tộc cùng chung sống, tạo nên một bức tranh văn hóa đa dạng, đầy màu sắc. Mỗi dân tộc mang trong mình những giá trị văn hóa riêng, độc đáo và đặc trưng.
2.1. Dân tộc Tày
Là dân tộc đông nhất ở Cao Bằng, người Tày giữ vai trò trung tâm trong việc gìn giữ và phát triển các giá trị văn hóa bản địa. Trang phục truyền thống của người Tày là áo chàm mộc mạc, được dệt từ sợi bông thủ công và nhuộm chàm, không cầu kỳ hoa văn nhưng lại toát lên vẻ trang nhã, đậm chất miền sơn cước. Nghề dệt thổ cẩm truyền thống vẫn được gìn giữ qua nhiều thế hệ, với các sản phẩm như túi, địu, khăn… mang màu sắc đặc trưng, thường dùng trong sinh hoạt hàng ngày và làm quà tặng du khách.
Trang phục của người Tày Cao Bằng (Ảnh: Báo Cao Bằng)
Về nghệ thuật, hát Then và đàn Tính chính là linh hồn của văn hóa người Tày. Then - nghĩa là “trời”, không chỉ là hình thức biểu diễn dân gian mà còn gắn với tín ngưỡng tâm linh. Những điệu Then tha thiết kết hợp với tiếng đàn Tính ngân vang sâu lắng tạo nên không gian văn hóa đầy thi vị, thường xuất hiện trong các lễ cầu mùa, lễ gọi hồn, hay dịp hội làng. Đàn Tính làm từ vỏ bầu và gỗ tự nhiên - là nhạc cụ không thể thiếu trong các sinh hoạt văn hóa dân gian của người Tày.
Nghệ thuật hát Then và đàn Tính của người Tày (Ảnh: Báo Cao Bằng)
Trong đời sống tinh thần, người Tày có hệ thống lễ tết phong phú gắn liền với nông nghiệp như Tết Nguyên đán, Tết Thanh minh, Tết cơm mới… Đặc biệt, lễ hội Lồng Tồng (xuống đồng) là dịp lớn đầu xuân để cầu mùa màng tươi tốt. Ngoài ra, lễ hội Nàng Hai được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia là một nghi lễ dân gian độc đáo mang đậm yếu tố tín ngưỡng phồn thực và thể hiện sinh động cuộc sống lao động của cư dân nông nghiệp vùng núi.
Xem thêm >> Khám phá 15 địa điểm du lịch Cao Bằng hút khách du lịch nhất
2.2. Dân tộc Nùng
Dân tộc Nùng là một trong những cộng đồng dân tộc thiểu số lớn ở Cao Bằng, với bản sắc văn hóa đặc sắc được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Ở Cao Bằng, người Nùng có 10 ngành: Nùng Giang, Nùng An, Nùng Phàn Sình, Nùng Inh, Nùng Lòi, Nùng Sí Kít, Nùng Khen Lài, Nùng Quí Rịn, Nùng Xìn (Nùng Xuồng), Nùng Cháo. Các nhóm ngành Nùng có nhiều nét tương đồng về nhiều mặt trong cuộc sống sinh hoạt và tập quán.
Trang phục của người Nùng An Cao Bằng (Ảnh: Báo Cao Bằng)
Trang phục truyền thống của người Nùng mang màu chàm chủ đạo, được thêu thủ công tinh xảo. Phong tục tập quán và đời sống văn hóa tinh thần của người Nùng ở Cao Bằng vô cùng phong phú và đa dạng. Họ sở hữu kho tàng truyện kể dân gian, truyện thơ cùng nhiều tri thức quý báu về tự nhiên, địa lý, lịch sử và kinh nghiệm chữa bệnh bằng các bài thuốc dân gian. Các tác phẩm dân gian nổi bật của người Nùng được ghi chép lại như: Lưu Đài - Hán Xuân, Tần Chu - Quyền Vương, Lưu San - Lưu Vương, Tống Trân - Cúc Hoa, Phạm Tải - Ngọc Hoa, Quảng Tân - Ngọc Lương, Mộc Quế Anh, và Thanh Minh miếu cổ (miếu Thanh Minh ở Phúc Sen, Quảng Uyên).
Bên cạnh đó, dân ca Nùng rất đặc sắc với các thể loại như Sli slíp sloong bươn (Sli 12 tháng), Sli mẩng pi mấư (Sli mừng năm mới), Sli chúc mẩng (Sli chúc tụng trong các dịp lễ tết), Sli lẩu (Sli hát trong đám cưới), và các làn điệu Hát chúc phù khươi, phù noọng (chúc rể, chúc dâu). Nghệ thuật tuồng Dá Hai là một nét độc đáo tiêu biểu của người Nùng, giàu tính trữ tình, kết hợp với các điệu múa rồng, múa lân sôi động trong dịp Tết và lễ hội, góp phần làm phong phú đời sống tinh thần của cộng đồng dân tộc này.
Xem thêm >> Du lịch Cao Bằng - khám phá “viên ngọc xanh” vùng Đông Bắc
2.3. Dân tộc Dao
Người Dao là một trong những dân tộc thiểu số có dân số đông thứ hai ở Cao Bằng, sau dân tộc Tày. Bản sắc dân tộc Dao ở Cao Bằng được thể hiện rõ nét qua ngôn ngữ, trang phục truyền thống, nghi lễ, phong tục và đời sống văn hóa tâm linh.
Người Dao tại đây chủ yếu gồm hai nhóm chính: Dao Đỏ và Dao Tiền, mỗi nhóm mang những sắc thái văn hóa riêng biệt, góp phần tạo nên bản sắc đặc trưng cho cộng đồng dân tộc Dao.mỗi nhóm lại có những đặc trưng riêng về trang phục, họa tiết thêu và nghi thức truyền thống. Trang phục của phụ nữ Dao thường rực rỡ sắc màu, thể hiện trình độ thẩm mỹ tinh tế và đôi bàn tay khéo léo qua từng đường kim mũi chỉ.
Trang phục người Dao Đỏ Cao Bằng (Ảnh: Sưu tầm)
Bên cạnh đó, nghi lễ cấp sắc - một nghi lễ quan trọng đánh dấu sự trưởng thành của người đàn ông Dao vẫn được duy trì trang nghiêm và đúng phong tục. Không chỉ vậy, các nghi lễ như cưới hỏi, ma chay, cầu mùa, cúng rừng… cũng phản ánh sinh động mối quan hệ hài hòa giữa con người với thiên nhiên, giữa cá nhân với cộng đồng. Chính sự gìn giữ và phát huy những giá trị truyền thống ấy đã góp phần làm phong phú thêm bức tranh văn hóa các dân tộc tỉnh Cao Bằng, đồng thời khẳng định đậm nét bản sắc dân tộc Dao ở Cao Bằng trong lòng du khách gần xa.
Khám phá vẻ đẹp hùng vĩ của vùng đất Cao Bằng ngay thôi:
Tour Hồ Ba Bể - Thác Bản Giốc 3 ngày 2 đêm từ Hà Nội
Tour Hồ Ba Bể - Thác Bản Giốc 4 ngày 4 đêm từ TP.HCM
2.4. Các dân tộc khác
Ngoài ba dân tộc chính là Tày, Nùng, Dao, Cao Bằng còn là nơi sinh sống của nhiều cộng đồng dân tộc ít người như H’mông, Sán Chỉ, Lô Lô, Hoa… Mỗi nhóm đều mang theo một “màu sắc riêng” đóng góp vào bức tranh văn hóa đa dạng nơi biên cương.
Với đồng bào dân tộc Sán Chỉ ở Cao Bằng, trang phục dân tộc không chỉ là nét đặc trưng về tạo hình và phong cách thẩm mỹ, mà bộ trang phục dân tộc giống như chứng minh lịch sử, kể câu chuyện văn hóa trường tồn. Trang phục truyền thống của phụ nữ Sán Chỉ là sự kết hợp hoàn hảo giữa nét đẹp truyền thống và sự tinh tế trong từng đường may. Một bộ trang phục truyền thống của phụ nữ Sán Chỉ về cơ bản gồm những yếu tố: quần, áo trong, áo ngoài, thắt lưng và khăn vấn tóc.
Trang phục của người Sán Chỉ Cao Bằng (Ảnh: caobangtourism.vn)
Dân tộc Mông ở Cao Bằng chiếm hơn 10% dân số toàn tỉnh, gồm 3 nhóm Mông trắng, Mông hoa và Mông đen. Nói đến sự độc đáo, đặc sắc của trang phục các dân tộc không thể không nói đến bộ trang phục truyền thống của dân tộc Mông. Trang phục truyền thống của dân tộc Mông không chỉ mang đậm bản sắc văn hóa, mà còn là tác phẩm nghệ thuật được tạo ra với sự khéo léo, tỉ mỉ và tinh tế của người phụ nữ Mông.
Trang phục người Mông Cao Bằng (Ảnh: Sưu tầm)
Du khách có thể ghé thăm bản người H’mông ở Bảo Lạc để chứng kiến lễ hội Gầu Tào, hoặc đến nơi người Lô Lô đen sinh sống để khám phá ngôi nhà trình tường, trang phục sặc sỡ và trống đồng cổ quý hiếm. Đây là cơ hội tuyệt vời để hiểu rõ hơn về sự đa dạng văn hóa đang hiện diện tại vùng đất Cao Bằng.
Trag phục người Lô Lô Cao Bằng (Ảnh: Báo Dân tộc)
Xem thêm >> Bản đồ du lịch Cao Bằng chi tiết nhất
3. Các hoạt động trải nghiệm văn hóa dân tộc ở Cao Bằng
Ghé thăm các bản làng truyền thống, sống như người địa phương
Một trong những trải nghiệm đáng giá nhất ở Cao Bằng là homestay tại các bản người Tày, Nùng, Dao như Bản Giốc, Phia Thắp, Khuổi Ky… Du khách được ngủ nhà sàn, ăn cơm cùng gia đình bản địa, nghe kể chuyện cổ tích dân gian, hay học cách làm bánh trứng kiến - đặc sản của người Tày. Buổi tối, khách có thể mặc trang phục dân tộc, cùng gia chủ múa sạp, nhảy lửa, thưởng thức rượu men lá và nghe then cổ, một loại hình hát kể đặc trưng của người Tày, được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể.
Hoạt động văn nghệ múa sạp của dân tộc Cao Bằng (Ảnh: Báo Cao Bằng)
Tham gia phiên chợ vùng cao
Chợ phiên như chợ Trùng Khánh, chợ Nguyên Bình, chợ Hòa An là những nơi tuyệt vời để tìm hiểu văn hóa giao thương truyền thống. Đây không chỉ là nơi mua bán mà còn là “ngày hội” để trai gái các dân tộc diện đồ thổ cẩm sặc sỡ, giao lưu, hát đối đáp, tìm bạn đời. Du khách có thể thử mặc đồ dân tộc, mua hàng thủ công mỹ nghệ, hay chỉ đơn giản là thưởng thức các món ăn lạ như phở chua, bánh áp chao, thắng cố, xôi ngũ sắc.
Trải nghiệm nghề truyền thống của người bản địa
Đừng bỏ lỡ làng hương Phia Thắp (người Nùng), nơi bạn có thể tự tay se hương, nhuộm bột từ thảo mộc, gói thành bó và mang về làm quà. Ngoài ra, làng dệt thổ cẩm ở Trùng Khánh hay làng rèn Phúc Sen (Quảng Uyên) cũng mang đến trải nghiệm thú vị: du khách được học đan vải, rèn dao, thử làm đồ thủ công dân tộc. Các trải nghiệm này không chỉ là “check-in” đơn thuần, mà còn giúp bạn hiểu được sự tỉ mỉ, khéo léo và tinh thần lao động của các dân tộc miền núi phía Bắc.
Làm nghề làm hương Phia Thắp của người Nùng (Ảnh: langngheviet.com.vn)
Hòa mình vào các lễ hội đặc sắc
Du lịch Cao Bằng không chỉ thu hút bởi cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn bởi kho tàng lễ hội văn hóa truyền thống đầy màu sắc. Nếu đến đúng thời điểm, du khách sẽ có cơ hội hòa mình vào lễ hội Cao Bằng. Tiêu biểu là Lễ hội Lồng Tồng của người Tày diễn ra vào tháng Giêng âm lịch, mang ý nghĩa cầu cho mùa màng tươi tốt, dân bản an khang. Lễ hội Pháo hoa Quảng Uyên vào mùng 2 Tết - một lễ hội độc đáo chỉ có ở Cao Bằng. Lễ hội Cầu Mùa người Dao Đỏ - có các màn múa nghi lễ, hát cúng rừng, và các điệu múa mặt nạ đầy huyền bí.
Lễ hội Lồng Tồng của người Tày (Ảnh: Báo Dân tộc)
4. Một số kinh nghiệm khám phá văn hóa dân tộc Cao Bằng
Để hành trình khám phá văn hóa dân tộc Cao Bằng trở nên ý nghĩa và trọn vẹn, bạn nên trang bị cho mình một số kinh nghiệm hữu ích để hiểu sâu hơn và tôn trọng bản sắc truyền thống nơi đây:
- Lựa chọn thời điểm phù hợp: Để trải nghiệm trọn vẹn nét văn hóa bản địa, du khách nên chọn thời điểm diễn ra các lễ hội truyền thống như lễ hội Lồng Tồng (người Tày, tháng Giêng), lễ hội Pháo hoa Quảng Uyên (tháng Giêng Âm lịch), hoặc các phiên chợ vùng cao. Mùa thu cũng là thời điểm lý tưởng để chiêm ngưỡng cảnh sắc rực rỡ và kết hợp du lịch văn hóa - sinh thái.
- Ghé thăm các bản làng truyền thống: Đừng bỏ qua cơ hội khám phá các bản làng như Bản Giốc (Trùng Khánh), Bản Nà Pàng (Quảng Uyên) hay Phia Thắp (Nguyên Bình) - nơi lưu giữ nguyên vẹn kiến trúc nhà sàn, nghề thủ công truyền thống và nhịp sống dân tộc.
- Tham gia hoạt động trải nghiệm cùng người dân: Bạn có thể xin ở homestay tại các bản làng và tham gia nấu ăn, nhuộm chàm, dệt thổ cẩm, làm bánh khảo, đâm đuống, nghe hát Then… Đây là cách chân thực nhất để hiểu về văn hóa bản địa.
- Chuẩn bị trước kiến thức và tôn trọng phong tục: Nên tìm hiểu sơ lược về văn hóa, trang phục, tập quán của từng dân tộc trước khi đến. Luôn cư xử lịch sự, không tự ý quay phim, chụp ảnh khi chưa được sự đồng ý.
- Nhờ sự hỗ trợ từ hướng dẫn viên địa phương: Nếu có điều kiện, hãy đi cùng hướng dẫn viên bản địa, họ sẽ giúp bạn hiểu sâu hơn về văn hóa và truyền thống của từng cộng đồng dân tộc.
Khám phá các dân tộc ở Cao Bằng không chỉ là một hành trình du lịch, mà còn là cơ hội để hiểu hơn về bản sắc văn hóa Việt Nam qua từng phong tục, tiếng nói và nếp sống. Từ tiếng hát then Tày bên bếp lửa hồng, đến sắc váy thổ cẩm rực rỡ của người Dao giữa núi rừng, tất cả sẽ khiến bạn không khỏi mê đắm.
Hãy cùng PYS Travel đồng hành trong hành trình đến với vùng đất Cao Bằng - nơi văn hóa và thiên nhiên hòa quyện, nơi mỗi bước chân là một câu chuyện thú vị đang chờ bạn khám phá. Liên hệ ngay để đặt tour Cao Bằng và tận hưởng một kỳ nghỉ đậm chất bản địa, ý nghĩa hơn bao giờ hết!
Cùng PYS Travel vi vu vùng đất văn hóa Cao Bằng trong chùm tour siêu hấp dẫn:
Tour Hồ Ba Bể - Thác Bản Giốc 3 ngày 2 đêm từ Hà Nội
Tour Hồ Ba Bể - Thác Bản Giốc 4 ngày 4 đêm từ TP.HCM
Tour du lịch Cao Bằng
Tour du lịch Đông Tây Bắc
Bản Quyền Hình Ảnh:
PYS Travel luôn tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ về tác phẩm nhiếp ảnh, ảnh chụp của các cá nhân và tổ chức. Chúng tôi luôn cố gắng nỗ lực liên hệ với tất cả các tác giả có ảnh được sử dụng để xin sự cho phép sử dụng ảnh. Nếu có sự sơ xuất hay thiếu sót nào, chúng tôi xin được gửi lời xin lỗi tới các tác giả, chủ sở hữu hình ảnh. Các anh/chị cũng vui lòng gửi phản hồi lại cho PYS Travel:
